Homiletische hulplijnen 94

Homiletische hulplijnen 94
Oecumenisch Leesrooster 2022-2031

 In 14 januari 2022 verschijnt bij de Raad van Kerken in Nederland het Oecumenisch Leesrooster 2022-2031, een negenjarig lees- en zingrooster dat met Advent 2022 (A-jaar) ingaat.

Priesters en parochies zijn gebonden aan het Romeins Missaal, maar naast de Eucharistieviering ligt volop vrije ruimte die oecumenisch kan worden benut en ingevuld. Daarbij is deze uitgave behulpzaam.
De basis van het Oecumenisch Leesrooster ligt in het Common Lectionary, een afgeleide van de ABC-jarigheid van het huidige Romeins Missaal, dat zijn oorsprong vindt in de liturgievernieuwing van het Tweede Vaticaans Concilie (1969, herzien in 1981). Dit Common Lectionary (1983), later  herzien tot Revised Common Lectionary (1992), heeft in Nederland twee edities die zijn vervat in het Oud-Katholiek Lectionarium (1993) en het Dienstboek van de Protestantse Kerk in Nederland (1998).
Het Romeins Missaal is dus de bron waaruit deze lectionaria hebben geput. De oorspronkelijke leeswijze van het Missaal is in de meeste gevallen nog duidelijk herkenbaar. De verdere ontwikkelingen die het Common Lectionary heeft ingeboekt, liggen vooral in een ruimere perikoopafbakening, zodat een tekst voor zichzelf mag spreken en niet bij voorbaat de mond wordt gesnoerd door de Vaticaanse knipseldienst. Bijvoorbeeld: op de tweede zondag van Pasen leest het Romeins Misaal Openbaring 1,9-11a.12-13.17-10, waar de andere lectionaria nu Openbaring 1,12b-20 lezen. Een andere ontwikkeling is dat het Common Lectionary het Oude Testament uitvoeriger aan de orde stelt als een eigen stem en niet slechts als aangever voor het evangelie.
Waar het Dienstboek van de Protestantse Kerk op de groene zondagen (‘door het jaar’) het Common Lectionary heeft verminkt door al de epistels uit te roosteren, volgt het Oecumenisch Leesrooster in deze perioden de Oud-Katholieke versie om protestanten er toch toe te verleiden van Petrus, Paulus en Johannes te lezen.
Dit voor wat betreft de basis, de ‘onderlegger’.

Het Oecumenisch Leesrooster bewandelt daarnaast eigen sporen. Soms wordt een leeswijze naar voren gehaald van een van de bij de Raad van Kerken aangesloten kerkgenootschappen. Dat was het geval bij de Reformatieherdenking (1517-2017) toen het lutherse rooster (pretridentijns) een jaar lang gevolgd werd. Iets dergelijks zal in 2025 het geval zijn als wij 1700 jaar Concilie van Nicea vieren aan de hand van het Orthodoxe rooster (van Palmzondag tot en met Pinksteren). Daarmee wordt ook zichtbaar dat de Raad van Kerken in Nederland inmiddels drie Orthodoxe lidkerken telt: de Koptisch Orthodoxe Kerk, de Orthodoxe Kerk in Nederland en de Syrisch-Orthodoxe Kerk in Nederland.
Een ander spoor kan zijn dat het Oecumenisch Leesrooster een aantal zondagen wijdt aan een heel bijbelboek dat in lectio continua of lectio currens aan de orde wordt gesteld. Voorbeelden:

• als in 2023 de synagoge Jom Kippoer en Rosj Hasjana viert en dus uit het boek Jona leest, sluit het Oecumenisch Leesrooster daar twee zondagen bij aan
• heel de Veertigdagentijd van 2024 staat onder het beslag van de profeet Jeremia en Klaagliederen
• in de Paastijd van 2026 wordt uit de Hebreeënbrief gelezen

Van tijd tot tijd stimuleert het Oecumenisch Leesrooster het intergeneratieve vieren met een cyclus die in het bijzonder op kinderen is ingericht. Voorbeelden:

• in 2022 worden de vier zondagen van Advent gewijd aan de vrouwen die in het geslachtsregister van Jezus (Matteüs 1,1-17) voorkomen: naast Maria zijn dat Tamar (1,3), Rachab (1,5), Ruth (1,5) en de vrouw van Uria (Batseba, 1,6).
• in de Advent van 2027 wordt uit Lucas 1 gelezen, een lectio continua die zich als vanzelfsprekend over deze vier zondagen verdeelt.

Een van de gegevens die het Oecumenisch Leesrooster niet ongemoeid laat is dat van een minder frequente kerkgang (vraagzijde) en de praktijk dat geloofsgemeenschappen niet meer elke zondag een kerkdienst hebben maar een dienstencarrousel in de regio hebben gheorganiseerd (aanbodzijde).
Dat stelt vragen aan de praktijk van de doorgaande lezing. Wat voegt een lectio continua of lectio currens toe, als deze discontinu gehoord wordt? Het betekent dat het Oecumenisch Leesrooster zo is ingericht, dat iedere zondag op zichzelf moet kunnen staan. Het is niet vruchtbaar terug te verwijzen naar ‘waar we het verleden week over hebben gehad’, want daarmee wordt de helft van de aanwezige gemeenteleden het bos ingestuurd. In tijden van onregelmatige kerkgang is het belangrijk dat iedere zondag een eigen afgerond profiel krijgt met helder afgebakende perikopen.
Anderzijds komt lectio continua tegemoet aan de waarde van de rijkelijk gedekte tafel van Gods Woord, althans voor zover het om ‘elementaire bijbellezingen’ gaat, zoals dat bijvoorbeeld met het boek Exodus het geval is. Het vierplezier van de gemeente die wel zondag aan zondag bijeenkomt, legt ook gewicht in de schaal. De kerk kan niet voorkomen dat wie er niet was, iets heeft gemist.

Het Oecumenisch Leesrooster 2022-2031 is te bestellen bij de Raad van Kerken in Nederland: tel. 033-4633844  rvk@raadvankerken.nl

drs. Klaas Touwen