gebedsweek voor de eenheid, 19-1-2020

19 januari 2020
Zondag in de Gebedsweek voor de Eenheid van Kerken en Christenen

Dit jaar is Malta verantwoordelijk voor de invulling van de Gebedsweek voor de Eenheid van Kerken en Christenen. Een land op ons eigen continent, sinds 2004 lid van Europese Unie. De kerken die in de voorbereiding aan de gebedsweek hun inbreng hebben gehad, weerspiegelen de geschiedenis van Malta, een katholiek land met een Brits verleden (anglicanen, methodisten). Maar weerspiegelen zij ook het heden? Ik bedoel de actualiteit van Malta als fragiele democratie, waar de rechtsorde ernstig is ontwricht.

In de afgelopen jaren namen de landen die de gebedsweek mochten verzorgen deze gelegenheid te baat om hun eigenheid te articuleren in het licht van het evangelie en om kerken en christenen wereldwijd in dit zelfverstaan te laten delen.
Ik noem twee voorbeelden die indruk op mij hebben gemaakt. In 2018 wezen de kerken van de Caraïben als evangelie Marcus 5,21-43 aan, met een focus op de bloedvloeiende vrouw, die vanuit haar achtergestelde positie (‘onrein’) tevoorschijn treedt en eigener beweging de zoom van Jezus’ bovenkleed aanraakt. Zij is een gestalte waarin Caraïbische christenen zichzelf herkennen. In het begeleidende materiaal werd als oorsprong van de Caraïbische christenheid uitdrukkelijk niet op zending en missie gewezen – te vaak gebruikt als rechtvaardiging van volkerenmoord, slavernij en  kolonialisme –, maar op de nagenoeg uitgeroeide oorspronkelijke bevolking, de slaven uit Afrika, de goedkope arbeidskrachten uit India en China, –  de onderdrukten die zélf op subversieve wijze de Bijbel ter hand hadden genomen als bron van troost en bevrijding: ‘U grijp ik bij de kleren en laat niet los tenzij Gij u tot mij wilt keren, uw zegen legt op mij’ (Anton Metske, Liedboek 938).

In 2013 hebben de kerken van India als epistel Galaten 3,26-28 aangewezen: ‘U allen die door de ​doop​ één met ​Christus​ bent geworden, hebt u met ​Christus​ omkleed. Er zijn geen ​Joden​ of Grieken meer, ​slaven​ of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in ​Christus​ ​Jezus.’ Daarbij werd in het bijzonder aandacht opgeëist voor en door de Dalits, de laagste sociale klasse, 16 % van de Indiase bevolking.
De onvermoede actualiteit van die gebedsweek was dat enkele dagen eerder de Indiase regering had geweigerd aan Dalit-activist Marimuthu Bharatan een paspoort te geven, met als gevolg dat hij de hem door de Nederlandse regering toegekende mensenrechtentulp niet in ontvangst kon nemen. In Indiase context klinkt die apostellezing: ‘Door de doop is er geen sprake meer van Brahman of Dalit – u bent allen één in Christus Jezus.’

Het meest opmerkelijke van de Maltezer invulling van de Gebedsweek is dat zij niet voor een binnen- maar voor een buitenperspectief hebben gekozen, niet beginnen bij zelfreflectie, maar bij hoe anderen tegen hen aankijken, niet actueel, maar in bijbelse tijden. Het thema is ‘Zij waren buitengewoon vriendelijk voor ons’ (Hand. 28,2). ‘Zij’, derde persoon meervoud, dat zijn de Maltezers, ‘ons’, dat zijn de drenkelingen, onder wie Paulus. De toepassing naar bootvluchtelingen is gauw gemaakt en is ook actueel gezien het feit dat Malta de opvang van vluchtelingen inmiddels heeft hervat.
Maar geen woord over de zelfverrijking van de kliek rond Keith Schembri, premier Joseph Muscat en minister Konrad Missi. Niet één zinspeling op corruptie en een falend rechtssysteem. Geen verwijzingen naar onthullingen uit de Panama Papers, de Electrogas-affaire, de verkoop van paspoorten aan zeer rijke Russen, Arabieren en Chinezen (€ 900.000 per stuk), de Healthcare-zwendel, de Pilatus Bank. Nergens vermelding van de politieke moord op onderzoeksjournalist Daphne Caruane Galizia.

In juni aanvaardde de Raad van Europa een vernietigend rapport van Pieter Omtzigt over Malta als schurkenstaat. Met onthutsende conclusies, ondermeer dat de premier de overhand heeft in alle constitutionele regelingen van Malta. Hij gaat over benoeming en ontslag van de rechterlijke macht en de hoogste politiechefs. De procedures om strafzaken voor de rechter te brengen zijn extreem lang, waardoor verdachten worden vrijgelaten als de bewaringstermijn is verstreken. Een vooruitzicht dat ook de verdachten van de moord op Galizia wacht.
In de gebedsweek voor de eenheid kunnen wij niet volstaan met een liturgie die loftuitingen uit het verleden reciteert: ‘Zij waren buitengewoon vriendelijk voor ons’. Wij moeten ook bidden ter nagedachtenis van Daphne Caruane Galizia (… 16-10-2017), voor haar familie, voor de vrouwen van Occupy Justice, voor het volk van Malta dat wordt gegijzeld door een kwaadaardig, zichzelf verrijkend, door en door corrupt regiem.

De Gebedsweek voor de Eenheid moet ditmaal de helderheid verschaffen dat mystiek zich niet inlaat met mystificaties. De geloofwaardigheid van de Gebedsweek staat ernstig onder druk. Het zou een aanfluiting zijn het Maltese materiaal zomaar over te nemen.

drs. Klaas Touwen